ગયા વર્ષે, જ્યારે હું મારી પુત્રીને પ્રવેશ અપાવવા માટે યુનિવર્સિટી ગયો હતો, ત્યારે ત્યાંનું વાતાવરણ જોઈને હું દંગ રહી ગયો હતો. બધી છોકરીઓએ જીન્સ અને કેપ જ પહેરી હતી. દરેકના વાળ ટૂંકા હતા અને અમારા માટે છોકરીઓ અને છોકરાઓમાં તફાવત કરવો મુશ્કેલ બની ગયો હતો. ત્યાંના દરેક વ્યક્તિ એટલી સારી રીતે અંગ્રેજી બોલતા હતા કે એક વખત મને લાગ્યું કે જાણે હું કોઈ યુરોપિયન દેશમાં પહોંચી ગયો છું, સમય ઘણો બદલાઈ ગયો છે. અમે નાના હતા ત્યારે સલવાર સૂટ ઉપર દુપટ્ટો ઢંકાયેલો હતો. તે પણ યોગ્ય રીતે, અને એક ખભા પર મૂકવામાં આવ્યું નથી. આજકાલ આવી છોકરીઓની મજાક ઉડાવીને ‘બહેન’ ટાઈપ કહેવાય છે.
જે રીતે અંગ્રેજી બોલવાના કોર્સ ચલાવવામાં આવે છે, અંગ્રેજી સ્પીકિંગ જેવા પુસ્તકો ઝડપથી વેચાય છે, તે જ તર્જ પર આપણે પણ હિન્દી બોલવાના કોર્સ શરૂ કરવા જોઈએ. જો તમે તેને જુઓ તો હિન્દી શીખવું એટલું મુશ્કેલ નથી. અંગ્રેજીની તુલનામાં તે ખૂબ જ સરળ છે. વ્યાકરણના નિશ્ચિત નિયમો છે. કોઈ મૌન અક્ષરો નથી, ઉચ્ચાર ખૂબ જ સરળ છે. બોલવું અને લખવું એકદમ સરખું. તમે જેમ બોલો છો તેમ બરાબર લખો. ટૂંકમાં, જો તમે સાચી રીતે બોલશો, તો તમે સાચી રીતે પણ શીખી શકશો. તેથી સરળ. આપણે હિન્દીનો બને તેટલો પ્રચાર કરવો જોઈએ. જો આપણે હિન્દીમાં વાત કરીએ તો સામેની વ્યક્તિ હિન્દીમાં જવાબ આપવા માટે બંધાયેલી રહેશે, અને તેનાથી આપણી હિન્દીની લોકપ્રિયતા વધશે.
મેં દેશ-વિદેશમાં ઘણો પ્રવાસ કર્યો છે. સમગ્ર વિશ્વમાં લોકો તેમની રાષ્ટ્રભાષામાં જ બોલતા જોવા મળે છે. પછી તે જર્મની, જાપાન, ફ્રાન્સ, રશિયા કે ઈરાન હોય. ત્યાંની પ્રોફેશનલ કોલેજોમાં પણ આપણી જ ભાષામાં શિક્ષણ આપવામાં આવે છે. બેઇજિંગ ઓલિમ્પિકનો ઉદઘાટન સમારોહ પણ ચીની ભાષામાં યોજાયો હતો. જો આપણો દેશ હોત તો તમે હિન્દીનો એક શબ્દ પણ સાંભળ્યો ન હોત. જો તેઓ પોતાની ભાષા બોલવામાં આટલું ગર્વ અનુભવી શકતા હોય તો આપણે હિન્દીને પાછળ કેમ ધકેલીએ છીએ? શું આપણી ભાષા બીજા કરતાં ઓછી છે? આપણું સાહિત્ય કેટલું સમૃદ્ધ છે. ઘણી પ્રાદેશિક ભાષાઓમાંથી અનુવાદો ઉમેરીને હિન્દી વધુ સમૃદ્ધ બને છે. આપણે આપણા સમૃદ્ધ વારસા પર ગર્વ અનુભવવો જોઈએ. તેની પ્રાચીન સભ્યતા અને સંસ્કૃતિ પર.
હા, મને મારી રાષ્ટ્રભાષા ખૂબ જ ગમે છે. તેથી જ હું હંમેશા હિન્દીમાં બોલું અને લખું છું. તમને મારી હિન્દી પર થોડી શંકા છે. પણ આજકાલ હિન્દી આ રીતે બોલાય છે. જો તમને વિશ્વાસ ન હોય તો ગમે ત્યાં કાન ખોલીને બેસો, જેઓ અંગ્રેજી બોલે છે તેઓ અંગ્રેજી બોલે છે, પરંતુ જેઓ કહેવાતી હિન્દીમાં વાતચીત કરે છે તેમને સાંભળો, વ્યાકરણ હિન્દી છે, વાક્યનું બંધારણ હિન્દી છે મુખ્ય શબ્દો અંગ્રેજીમાં હશે. ઉદાહરણ તરીકે, ગયા અઠવાડિયે અમે મારા પિતરાઈ ભાઈના લગ્નમાં હાજરી આપવા જયપુર ગયા હતા. મિત્રતા, લગ્ન અને પાર્ટીઓમાં આ ભાષાનો ઉપયોગ થાય છે. વ્યક્તિ જેટલી વધુ શિક્ષિત હશે, તેની બોલાતી ભાષામાં અંગ્રેજી શબ્દોનું યોગદાન એટલું જ વધારે હશે. માત્ર મૂર્ખ એ જ હશે જે શુદ્ધ હિન્દીમાં વાત કરશે. ‘What is the time?’ ને બદલે પૂછશે ‘What is the time?’
મારા મતે આ ભાષાનો અનાદર છે. શું તેઓ કહેવા માગે છે કે આ શબ્દોનું કોઈ હિન્દી સંસ્કરણ નથી? અથવા તે કાન મીઠો નથી? કદાચ તેઓ વિચારે કે જો આપણે અંગ્રેજી શબ્દોનો ઉપયોગ નહીં કરીએ તો લોકો આપણને અભણ ગણશે? કેટલીકવાર તમારે તકનીકી અથવા તકનીકી શબ્દો માટે અંગ્રેજી શબ્દોનો આશરો લેવો પડી શકે છે. વાસ્તવમાં, દરેક જીવંત ભાષા અન્ય ભાષાઓના શબ્દોનો સમાવેશ કરતી રહે છે, પરંતુ હિન્દીમાં ઉપલબ્ધ શબ્દોની જગ્યાએ અંગ્રેજી શબ્દોનો ઉપયોગ હાસ્યાસ્પદ લાગે છે.
